Tajemnica Trójcy Świętej a rozum ludzki

 

Człowiek na przestrzeni wieków reprezentując różne poglądy filozoficzne próbował zrozumieć tajemnicę Trójcy Świętej. Dwie, dominujące i skrajne postawy to:
a)     racjonalizm, ograniczający się do poznania rozumowego,
b)    irracjonalizm, wykluczający poznanie intelektualne.
W historii filozofii i teologii daje się zauważyć akcentowanie raz jednej, raz drugiej postawy. Teologia jednak, analizując jakąkolwiek tajemnicę, a zwłaszcza tajemnicę Trójcy Świętej, akcentuje dwie rzeczywistości:
a)     sensus mysterii - świadomość, że misteryjność (tajemniczość) jest wpisana w naturę Boga, stąd nawet zbawieni w raju nie wyczerpują Bożego Bytu, gdyż staliby się równi z Nim pod względem poznania. Sensus mysterii uświadamia nam, że możliwość naszych władz poznawczych jest ograniczona i nie sięga dalej niż ich natura.
b)    świadomość niezupełności, tzn. że tajemnice wiary są poznawalne zawsze w sposób niepełny, ale realny za pomocą rozumu oświeconego wiarą. Poznanie to dotyczy przede wszystkim faktu istnienia danej tajemnicy, a także analogicznego rozumienia jej treści. Nie dotyczy zaś adekwatnego, wyczerpującego, racjonalnego poznania tajemnicy na sposób poznawania rzeczywistości naturalnej. Nie ma w kompetencji także formułowania racjonalnych uzasadnień.
 
Tajemnica Trójcy Świętej należy do tajemnic absolutnych, to znaczy takich, co do których rozum ludzki jest bezsilny bez łaski wiary i Objawienia. Nie potrafiłby nigdy orzec tak podstawowych rzeczywistości jak:
a)     istnienie tajemnicy Trójcy,
b)    racjonalne wyczerpanie jej treści i uzasadnienie, nawet przy znajomości Objawienia.
 
Rozum ludzki jednak oświecony wiarą, opierając się na Objawieniu odkrywa następujące prawdy:
a)     poznaje, co stanowi tajemnicę (naturę) Trójcy Świętej - trzy Osoby i jedna natura,
b)    potrafi stwierdzić, że nie ma w tej tajemnicy sprzeczności,
c)     poszukuje i wskazuje na analogie ze światem stworzonym (np. teoria relacji w Bogu św. Augustyna: ojcostwo, synostwo, tchnienie czynne i bierne),
d)    poszukuje i odkrywa wartości życiowe tajemnicy.