Błędy trynitarne
 
Na przestrzeni wieków w nauce o Trójcy Świętej pojawiały się najrozmaitsze błędy trynitarne. Było ich takie mnóstwo, że nie da się chyba wszystkich opisać. Pamiętajmy przy okazji, że niegdyś życie religijne i prawdy wiary (zwłaszcza w pierwszych wiekach chrześcijaństwa), stanowiły spory punkt zainteresowania. Mawiało się, że o naturze Chrystusa lub o tajemnicy Trójcy Świętej zaciekle (zapiekle) dyskutowały nawet przekupki na targu. To rodziło wielość rozmaitych interpretacji.
Generalnie rozwój nauki o Trójcy Świętej (trynitologię) dzielimy na trzy okresy:
1.     starożytne chrześcijaństwo odznaczające się wiarą w Trójcę Świętą bez teologicznego pogłębienia jej treści (I w i pocz. II w.),
2.     okres świadectw Ojców i pisarzy Kościoła (koniec II w.),
3.     okres dyskusji teologicznych i błędów trynitarnych.
 
Skupmy się na dwóch podstawowych nurtach:
a) ukazujących jedność Boga z wykluczeniem wielości Osób,
b) akcentujących wielość Osób z naruszeniem jedności Bóstwa.
 
Ad a)
Monarchianizm: posiada dwie formy: dynamiczną i modalną. Forma dynamiczna ukazuje Boga jedynego, a jedynie potrójnego w działaniu. Objawia się On jako moc w Chrystusie i Duchu Świętym. Tak więc Syn i Duch Święty nie są odrębnymi osobami, a jedynie dynamiczną mocą Boga. Forma modalna ukazuje Boga również jako jednego, ale objawiającego się na różne sposoby (modus). Raz jako Syn dokonujący odkupienia, raz jako Duch Święty dokonujący uświęcenia.
Sabelianizm: zakłada, że Bóg staje się trojaki przez działanie: jako Stwórca świat, Zbawiciel, Uświęciciel.
Patrypasjanizm: uważa, że w Chrystusie urodził się, żył i umarł Bóg Ojciec.
Adopcjanizm: w sensie ścisłym uważa, że Jezus jest wyłącznie człowiekiem, ustanowionym (adoptio) przez Boga. Druga forma uznaje, Chrystusa za Syna Bożego, współistotnego z Ojcem i przezeń zrodzonego; utrzymuje jednak, że ze względu na ludzką naturę jest on przybranym Synem Bożym.
Świadkowie Jehowy: wywodzą swe poglądy od Ch. Russela, który nie uznawał istnienia Trójcy Świętej. Syn i Duch Święty nie są Osobami współistotnymi Ojcu. Jezus był Synem Bożym, ale nie był równy Ojcu. Duch Święty natomiast jest bezosobową mocą.
 
Ad b)
Subordynacjonizm: przedstawia Syna Bożego i Ducha Świętego jako mniejszych pod względem doskonałości od Boga Ojca.
Arianizm: którego twórcą był Ariusz (III/IV w.), przedstawia Boga jako jedynego, niestworzonego i niezrodzonego. Nie od początku był On Ojcem, stał się nim dopiero, kiedy zrodził Syna, który nie jest prawdziwym Bogiem, równym Ojcu. Nie pochodzi z substancji Ojca i nie jest do Niego podobny.
Aecjanie: to skrajny odłam arianizmu, biorący swą nazwę od Aecjusza (IV w.), który uważał Chrystusa za stworzonego przez Boga i całkowicie do Niego niepodobnego.
Unitarianie: (bracia polscy) wystąpili z nauką, że jedynym Bogiem, w którego każe wierzyć Pismo święte jest Bóg Ojciec; Chrystus jest tylko człowiekiem, który dopiero po zmartwychwstaniu został podniesiony do godności bóstwa za świętość życia; Duch Święty zaś nie jest żadną hipostazą bóstwa, ale tylko mocą Bożą udzieloną przez Boga ludziom.
Macedonianizm: (twórca Macedoniusz) mówi o Duchu Świętym jako o stwórczym dziele Syna Bożego.
Tryteizm: wyolbrzymia odrębność Osób, zacierając jedność substancjalną.
Monarchizm: będący reakcją na tryteizm uznaje w Bogu jedną naturę i jedną Osobę. Syn i Duch Święty są jedynie przejawami jednego Boga.
 
Naturalną reakcją Kościoła, który wpierw wykazywał się naturalną i intuicyjną wiarą w Trójcę Świętą, było ukazywanie prawdziwej nauki o Trójcy (tworzenie dogmatw). Działo się to poprzez nauczanie Kościoła, zwłaszcza wypowiedzi soborów:
Sobór Nicejski (325 r.)
Sobór Konstantynopolitański I (381 r.)
Sobór Laterański IV (1215r.)
Sobór Lioński (1274 r.)
Sobór Bazyleo-Ferraro-Florencko-Rzymski (1431-1445 r.)
Prawda o Trójcy Świętej jest dogmatem wiary z uroczystego ogłoszenia (de fide divina catholica definita - I kwalifikacja teologiczna).